κείμενο | παναγιώτης κόκκαλης */* φωτογραφίες | παναγιώτης κόκκαλης */* επιμέλεια Ι γιώργος παπανικολάου
μια ιστορία μικρή
Πεμπτουσιωτές*: Κανένα προβλεπόμενο τέλος
*Εμπειρίες, αντικείμενα, εικόνες, έργα τέχνης, μουσικές, ταινίες, πρόσωπα κ.ά. τα οποία μας συντάραξαν και στα οποία χαρίσαμε κομμάτια από τη ψυχή μας, ώστε -μέσω αυτών- να παραμείνουμε αθάνατοι.
«Άλλαξες…», μου είπε σχεδόν σαν να με κατηγορεί. Με ένα βλέμμα που μαρτυρούσε την προδοσία που βίωνε και το «αμάρτημα» στο οποίο μάλλον είχα υποπέσει. Πέρασαν, τότε, μπροστά από τα μάτια μου σχέσεις, φίλοι αδελφικοί, ενθουσιώδεις γνωριμίες και υποσχέσεις να μη χωρίσουμε ποτέ πρόσωπα, καταστάσεις και στιγμές που είχαν από καιρό χαθεί, έχοντας, ωστόσο, αφήσει πίσω τους κάτι. Από το φόβο του αποχωρισμού μοιάζουμε να παραλογιζόμαστε, να εθελοτυφλούμε, να παραβλέπουμε και να δαιμονοποιούμε το αυτονόητο: πως κάθε μέρα που περνά αλλάζουμε, πως είμαστε οι αλλαγές μας. Κι έτσι αυτό που τώρα είμαστε γίνεται κατηγόρια στο στόμα όσων δεν κατάφεραν να συμβαδίσουν. Η αναμέτρηση με όσα κάποτε λάτρεψες, πίστεψες ή υπήρξες και πλέον σου φαίνονται ξένα μπορεί να είναι ιδιαίτερα επώδυνη. Και γι’ αυτό τούτη η μάχη δεν είναι για όλους. Είναι, βλέπεις, τα χρόνια, οι αναμνήσεις, οι εμπειρίες που δεν σε αφήνουν να αφεθείς. Είναι και ο πόνος της συνειδητοποίησης ενός τέλους για το οποίο δεν είσαι ακόμη έτοιμος. Μα είμαι κι εγώ που δεν είμαι πια ο ίδιος… Υπάρχουν, ωστόσο, και οι πιο τολμηροί. Αυτοί που αρνούνται να ζουν ανάμεσα σε σκιές και ραγισμένα είδωλα και που προτιμούν να διαφυλάξουν την ουσία του όποιου συναισθήματος, θυσιάζοντας την «ασφάλεια» της συνήθειας. Εάν θα έπρεπε να αποτυπώσω τούτες τις σκέψεις σε εικόνες, θα διάλεγα στιγμιότυπα από τη ζωή και το έργο ενός αγαπημένου μου καλλιτεχνικού διδύμου: της Marina και του Ulay.
Ο Ulay και η Marina Abramovic γνωρίστηκαν το χειμώνα του 1975 στο Άμστερνταμ – αμφότεροι θιασώτες της παραστατικής τέχνης με, ήδη, σημαντικό έργο στο βιογραφικό τους – και έμελλε να αποτελέσουν για τα επόμενα 12 χρόνια ένα αχώριστο και άκρως επιδραστικό ζευγάρι, τόσο στη ζωή όσο και στην τέχνη. Από την πρώτη κιόλας ματιά που αντάλλαξαν ένιωσαν μία ακατανίκητη έλξη, αποφασίζοντας να παραδοθούν άνευ όρων σε αυτήν. Έγιναν ένα, μία τρίτη ενέργεια, μία ενότητα πλήρης και αυθύπαρκτη, στην οποία ο ένας δεν συμπλήρωνε τον άλλον αλλά ήταν ο άλλος. Το σύνολο του κοινού τους καλλιτεχνικού έργου περιστρεφόταν γύρω από την αγάπη, τις σχέσεις μεταξύ άνδρα και γυναίκας, αλλά και τη βία που πολλές φορές ελλοχεύει και μολύνει τούτη την ιερή ένωση. Η τέχνη ήταν η ζωή τους και, έτσι, μετέτρεψαν τη ζωή τους σε τέχνη, ακολουθώντας έναν αντισυμβατικό και νομαδικό τρόπο ζωής, σύμφωνο με το μανιφέστο τους για την art vital. Μεταξύ των βασικών αρχών που πρέσβευαν ήταν οι εξής: μόνιμη κίνηση, άμεση επαφή, καμία πρόβα, καμία επανάληψη, κανένα προβλεπόμενο τέλος. Η τέχνη τους χαρακτηριζόταν από αυθεντικότητα, συνέπεια και μοναδικότητα, χρησιμοποιώντας ως μόνο εκφραστικό μέσο τα κορμιά τους.
Όταν το καλλιτεχνικό τους έργο αλλάζει πρόσημο και η έντονη σωματικότητα δίνει τη σκυτάλη στην πνευματικότητα, έχοντας ήδη διανύσει 6 χρόνια έντονου πάθους και δημιουργικότητας, η προσωπική τους σύνδεση μοιάζει να διαρρηγνύεται. Οι αλλαγές που βιώνουν χωριστά, κλονίζουν την – μέχρι πρότινος – αδιασάλευτη ενότητά τους. Το 1988 έρχονται αντιμέτωποι με την αλήθεια. Κανείς από τους δύο δεν είναι πια ο ίδιος και καλούνται να διαπραγματευτούν ένα τέλος που αυτήν τη φορά μοιάζει προδιαγεγραμμένο. Επιλέγουν να δώσουν στην πιο πολύτιμη και αγαπημένη ιστορία τους τον πλέον ταιριαστό και δραματικό επίλογο. Έτσι, στο πλαίσιο της τελευταίας, κοινής τους παράστασης, διανύουν αντίθετα το Σινικό Τείχος, συναντώνται κάπου στο μέσον, αγκαλιάζονται και αποχωρίζονται ο ένας τον άλλον. Θα περάσουν 22 χρόνια μέχρι την επόμενη συνάντησή τους.
Δε ξέρω πως φεύγεις από μία αγκαλιά, όταν έχεις υπάρξει ένα. Δε ξέρω καν, πόσες φορές αντέχει κανείς, να ξεριζώνεται. Είμαι σίγουρος, ωστόσο, πως οι ρίζες δεν είναι για να μας κρατούν ακίνητους, μήτε οι αγκαλιές εγκλωβισμένους. Κι ό,τι αξίζει, θα σωθεί! 22 χρόνια μετά, κατά τη διάρκεια μίας παράστασης της Marina Abramovic, οι δύο τους βρίσκονται αντικριστά. Και το μόνο που βλέπεις είναι αγάπη. Άραγε, θα είχε μείνει κάτι αν δεν είχαν ξεγλιστρήσει τότε από εκείνη την αγκαλιά; Ή μήπως αυτή θα γινόταν η φυλακή που θα τους έπνιγε; Κι αυτοί που φεύγουν; Είναι τελικά τολμηροί ή δειλοί; Ακόμη το ψάχνω…
Υστερόγραφα Αγάπης
Η παράσταση του Σινικού Τείχους, που έμελλε να αποτελέσει το κύκνειο άσμα τους, είχε αρχικά σχεδιαστεί από τον Ulay για να κάνει πρόταση γάμου στη Marina.
Το 2015 ο Ulay στράφηκε δικαστικώς ενάντια στη Marina λόγω παραβίασης από μέρους της των όρων που είχαν συμφωνήσει σχετικά με τη διαχείριση του κοινού τους καλλιτεχνικού έργου.
Το βίντεο με την επανένωσή τους στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Ν. Υόρκης (MoMA) στο πλαίσιο της παράστασης «The artist is present» έχει εκατομμύρια προβολές, αλλά αξίζει άλλη μία.
Ο Ulay πέθανε το 2020.