Ο θεατρικός “κύριος Γκριν”. 2000, εγώ φοιτητής, κι  έρχεται στη Θεσσαλονίκη, η παράσταση με τον ίδιο και το Γεράσιμο Σκιαδαρέση και “ταρακουνιέται” θεατρικά η πόλη. Κι εγώ, μαζί. Ο “ηλικιωμένος, χήρος Εβραίος”, στη παράσταση “Κάθε Πέμπτη, κύριε Γκριν”, που επέστρεψε ξανά, πολλά χρόνια μετά, όταν εμπιστεύθηκε τον νεότατο Τάσο Ιορδανίδη, που μόλις είχε αναλάβει το θέατρο ΆΝΕΣΙΣ, και ξαναέφτιαξαν αυτό που λέγεται τεράστια επιτυχία. Θυμάμαι ακόμα, τη πρώτη φορά που πήρα το θάρρος και τον πρωτογνώρισα. Ήταν Φεβρουάριος του 2005, ήταν Θεσσαλονίκη, στο θέατρο ΕΓΝΑΤΙΑ που πλέον δεν υπάρχει και είναι ένας “ανοίκιαστος χώρος” που δεν θυμίζει πια θέατρο, δίπλα στην Αγία Σοφία. Είχε έρθει με τη παράσταση “Παράξενο Ζευγάρι”- τελευταία παράσταση του Μίμη Χρυσομάλλη, που λίγους μήνες πριν είχε φύγει από τη ζωή και τη θέση του στην Θεσσαλονίκη, πήρε ο Χάρης Σώζος. Είναι Σάββατο απογευματινή και με κόκκινα μάγουλα ντροπής, μετά τη παράσταση χτυπάω τη πόρτα του καμαρινιού του. Εγώ ένα παιδαρέλι εικοσικάτι χρονών όρθιος και εκείνος επιβλητικός στη καρέκλα του μπροστά στο καθρέπτη. Του ζητάω συγγνώμη, που τον ενοχλώ ενδιάμεσα σε διπλή. Πριν τελειώσω τη πρόταση μου, με διακόπτει λέγοντας είναι χαρά μου. Του λέω, ότι “ένα τελειωμένο απόγευμα Σαββάτου, είδα πόσο σπουδαία μπορεί κανείς να παίξει Νηλ Σάιμον στις παύσεις”. Με ρωτάει “τί σπουδάζετε; Έχετε σχέση με το χώρο;”…Του απαντώ αρνητικά και χαμογελώντας του δηλώνω πως αγαπώ τα μαθηματικά. Καρφώνει το βλέμμα του στα μάτια μου και μου λέει “ξέρετε, και το θέατρο είναι μαθηματικά”. Μου πήρε χρόνια να τη καταλάβω αυτή τη φράση. Μια πρώτη ιδέα, πήρα το 2007 όταν βρέθηκα στο θέατρο “Βασιλάκου” και τον είδα στο “Ντα”. Μαζί με το Παναγιώτη Μπουγιούρη και την Έρση Μαλικένζου, σε ένα υπέροχο σκηνικό-σα τώρα θυμάμαι τη παράσταση. Όπως και αρκετές φορές, μετέπειτα στο θέατρο ΑΛΜΑ, με τη Κατερίνα Μαραγκού, το κολλητό του Γιώργο Τσιτσόπουλο στον “Τζον Γαβριήλ Μπόργκμαν”, στο “Χορό του θανάτου”, ένα απόγευμα στο ΑΘΗΝΑΙΟΝ της Θεσσαλονίκης στη “Φθινοπωρινή Ιστορία” με τις νότες της Ευανθίας Ρεμπούτσικα-πάλι με τη Κατερίνα Μαραγκού. Αχ, και πόσοι Αριστοφάνηδες. Παίζοντας και σκηνοθετώντας τα καλοκαίρια. Στο Εθνικό Θέατρο…είναι πολλά και είναι υπέροχα. Ναι, κάθε φορά, καταλάβαινα εκείνη την ατάκα του….”το θέατρο είναι μαθηματικά”. Μια ψυχή που σώμα, αίσθημα, ψυχή καταθέτει το μέτρο και την εμβάθυνση. Κι ύστερα, μετά από πολλά χρόνια, του ζήτησα συνέντευξη. Πίστευα ότι θα μου αρνηθεί- μου είπε “ναι”. Όλα έγιναν μέσα σε ένα απόγευμα. Θα ερχόταν Θεσσαλονίκη, καλεσμένος του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος για μια ανοιχτή συζήτηση με το κοινό. Δεν ήθελε να μιλήσει σε κανέναν. Του είπα για τα μαθηματικά που μου εξίσωσε με τη τεχνική του θεάτρου πριν πολλά χρόνια. Χαμογέλασε. Και μου είπε “ας μιλήσουμε, αν και δεν νομίζω ότι πλέον έχω κάτι αξιοσημείωτο να πω”…

25 Μαρτίου 2017

“Ένα χρόνο τώρα που δεν έκανα θέατρο, λίγο πριν τις 21.00 ήταν περίεργα τα πράγματα για τον οργανισμό μου. Έχω μάθει αυτά τα λεπτά της νύχτας, να είναι κρίσιμα. Το αίμα λες και κυλάει διαφορετικά. Αλλά, έπρεπε να ξεκουραστώ. Ήταν χρήσιμο. Έμαθα από αυτή την φετινή ξεκούραση. Μετά από 60 “άγρια” χρόνια στο θέατρο, είπα λίγο να ηρεμήσω. Δεν είχα κενά στη πορεία μου. Αυτό το διάστημα γεμίζω με απλά πράγματα τις μπαταρίες μου. Με το σπίτι μου, τους δικούς μου ανθρώπους, την γυναίκα μου. Την Αθηνά μου.

Το πρωί, πήγα να δω την παρέλαση με τον εγγονό μου. Χαρά παίρνω με την ήρεμη ματιά μου στον περίγυρο. Φιλτράρω ότι βλέπω, δίχως πίεση χρόνου. Είναι πλούτος τα πιο απλά πράγματα στη ζωή.

Έχουμε κάνει πολύπλοκη την ρημάδα. Σκαλίζουμε το κάθετι, μετράμε τις προσωπικές μας αντιστάσεις. Δεν είναι τόσο απλό το θέμα. Ο μηχανισμός του ανθρώπου ζητάει την κόντρα, με τα πράγματα που υπάρχουν ολόγυρα σου. Είμαστε θολωμένοι άνθρωποι και αρεσκόμαστε στο να βλέπουμε τους άλλους θολωμένους. Για να ξεχνάμε το πως είμαστε εμείς. Αλλά, έχουμε αντιμετωπίσει και χειρότερες εποχές. Ας μην τραγικοποιούμε τα πάντα. Ζούμε άλλου τύπου αδιέξοδα και ταλανίζεται η προσωπική μας ηρεμία.

Όλα έχουν γίνει φασισμός. Ένας φόβος σου κυριεύει τη ψυχή από το πρωί. Το να μην μπορείς να πάρεις το ψωμί σου και γάλα για τα παιδιά σου, είναι φασισμός.

Eσείς, η νέα γενιά δεν προλάβατε να κάνετε λάθος. Κανένα! Τα λάθη είναι δικά μας…οι γενιές που πέρασαν…άλλος περισσότερο, άλλος λιγότερο. Πρέπει να ακουμπήσουμε ο ένας στον άλλον. Δεν υπάρχει θεραπεία. Ειδάλλως, δεν τα βλέπω καλά τα πράγματα…κι άντε εμείς…αυτό που σκέφτομαι είναι τα παιδιά μου, τα εγγόνια μου. Δεν μου είναι τίποτα αδιάφορο.Τα παιδιά βρίσκονται κάτω από πίεση. Αδιέξοδα που δεν μπορούν να παράγουν. Περνάμε μια εποχή, περίεργη….Παρακολούθησε πώς διασκεδάζουν οι νέοι. Τα παιδιά διασκεδάζουν στα club, μόνα τους χορεύοντας, με ένα ουίσκι στο χέρι, χωρίς να κοιτάνε τον απέναντι, δίχως να φλερτάρουν τη κοπέλα που κάθεται στην άλλη άκρη…Μοναξιά διάχυτη σε αυτές τις συνάξεις”….

Μια μέρα παγκόσμια θεάτρου, το 2017...

“Δεν πιστεύω γενικά στις παγκόσμιες μέρες. Πιστεύω στην παγκόσμια στιγμή της ζωής μας συνεχώς. Έχουμε στιγμές, ενδιαφέρουσες, έντονες, που μας ανοίγουν μέτωπα υπόχρεοι να τις αντιμετωπίσουμε. Επετειακά, βεβαίως, έχουν ένα ενδιαφέρον. Αλλά, το θέατρο δεν θέλει γιορτή για να το νιώσεις. Το νιώθουμε καθημερινά, στο πετσί μας.

Σήμερα είμαι στη Θεσσαλονίκη. Έχω ιδιαίτερους συνδέσμους. 2-3 χρόνια έκανα μάθημα στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, ως επισκέπτης καθηγητής. Δέκα χρόνια ήμουν αντιπρόεδρος στη Σίνδο, αντιμετωπίζοντας το πρόβλημα των ναρκωτικών της χώρας μας, συνδράμοντας όσο μπορούσα.

Άλλωστε με το “Ω, τι κόσμος μπαμπά”, ξεκίνησα την πορεία μου στη Θεσσαλονίκη, ως θιασάρχης. Εσύ είσαι μικρός…δεν θυμάσαι. “Η τρέλα του Γεωργίου του Γ΄” ήρθα με το Εθνικό Θέατρο, στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών. Στην Μονή Λαζαριστών με τον “Τζον Γαβριήλ Μπόργκμαν” μια άνοιξη.

Και με ρώτησε η Μαρία Τσιμά, όλη αυτή η πορεία τι ήταν της απάντησα, ένα άρωμα. Και όταν με αντερώτησε, αν άξιζε τελικά, της απάντησα με την πιο βουρκωμένη μου σιωπή. Γεώργιε, έχεις διαβάσει την επιστολή μου στους νέους ηθοποιούς;

“Να αγαπάς το σώμα σου, τη στραβή τη μύτη, το πάχος σου, τα μικρά τα μάτια σου, γιατί μόνον έτσι θα φτάσουν όμορφα στη σκηνή, άλλωστε μ’ αυτά θα ζήσεις και θ’ αποθάνεις.  Όσο τα κρύβεις, τόσο τ’ ασχημαίνεις. Να αποδέχεσαι τον εαυτό σου, το κορμί σου και όχι κάποιον άλλο από αυτό. Να πληροφορείσαι πριν την ανάγνωση για το έργο, το συγγραφέα, την εποχή του και μετά την ανάγνωση να μηδενίζεις τις πληροφορίες σου.
Το μυαλό σου στη διάρκεια της παράστασης και στην ανάπτυξη του ρόλου σου πάνω στη σκηνή να λειτουργεί, να φωτίζει και να ελέγχει πίσω στο βάθος του εγκεφάλου σου, σαν ένα μικρό προβολάκι. Ποτέ σαν προβολέας, γιατί θα σου στεγνώσει το αποτέλεσμα και θα σε “κάψει”. Είσαι υποχρεωμένος να αγαπήσεις το συνάδελφό σου πάνω στη σκηνή στη διάρκεια της παράστασης, έστω κι αν πολλές φορές δεν το αξίζει, γιατί μόνο έτσι θα καταφέρεις να κερδίσεις το επιθυμητό κομμάτι της σκηνικής σου σχέσης.

Δημιούργησε και διαφύλαξε το καλό κλίμα της πρόβας και τη σχέση σου με τους συναδέλφους. Ποτέ μην ξεχνάς πως πέρα από το δικό σου “εγώ” υπάρχουν κι άλλοι.

Η δουλειά του ηθοποιού στη λειτουργία της, ίσως είναι η πιο μοναχική και παράλληλα ομαδική τέχνη. Δε χωράνε απόψεις του τύπου της απόλυτης επάρκειας. Ταλαντούχοι αυριανοί συνάδελφοί σου κατάφεραν να εκποιήσουν το σπουδαίο ταλέντο τους, στα καλντερίμια της μικρότητάς τους και έτσι έγιναν οι επιτυχημένοι μέτριοι.
Να είσαι αυστηρός με τον εαυτό σου και επιεικής για τους άλλους, γιατί τις περισσότερες φορές το χάιδεμά σου είναι υπεύθυνο για τα λάθη των άλλων.

Πρέπει να ξέρεις πως ο καθένας πάνω στην πρόβα και τη σκηνή θέλει τους δικούς του χρόνους να ωριμάσει. Αν δεν το λάβεις σοβαρά υπόψη σου αυτό θα έρθει η στιγμή που ο τωρινός ανώριμος στην αυριανή πρόβα-παράσταση θα είναι ωριμότερος από σένα, γιατί αυτός έψαχνε, έκανε τις σωστές επιλογές, απέρριπτε, ενώ εσύ είχες ξαπλώσει πάνω στις ευκολίες σου και το εγώ σου.

Να αγωνιάς σε όλη σου την καριέρα να κατακτήσεις την εμπιστοσύνη και την καταξίωση ανάμεσα στους συναδέλφους σου, γιατί μόνον τότε αληθινά, θα αποτελέσεις μέλος της μεγάλης θεατρικής οικογένειας.Τα καμαρίνια όσο μικρόψυχα κι αν είναι-γιατί είναι-ξέρουν να υποκλίνονται στους άξιους της σκηνής.

Είσαι αθλητής, αλλά πάντα να επιλέγεις δρόμους μεγάλων αποστάσεων, να έχεις το ρυθμό σου σ’ αυτό το μαραθώνιο που διάλεξες. Θα δεις να σε προσπερνάνε, μην απογοητευθείς, απλώς αυτοί βιάζονται, δεν ξέρουν να χειριστούν τις αποστάσεις, δεν σκέφθηκαν τις ανηφόρες. Εσύ θα προχωράς αδιάκοπα, αυτοί θα έχουν εγκαταλείψει. Μην επαναπαυθείς σ’ αυτή τη νίκη σου, γιατί μια ήττα πάντα σε κάθε σου βήμα καραδοκεί. Μάθε πως η σοφία στη δουλειά σου, θα είναι το άθροισμα των λαθών σου.

Πρόσεχε να είσαι διαθέσιμος…παρθένος στην αντιμετώπιση του ρόλου σου. Να ερμηνεύεις τα έργα και τους ρόλους όχι ξεκινώντας με το δέος της μυθολογίας τους, αλλά πάντα με σεβασμό στην αλήθεια του έργου και του ρόλου, αλλιώς κινδυνεύεις να γίνεις μια σκέτη “πόζα”.

Ψάχνε το ρόλο σου, από που έρχεται και τι ζητάει, προτού εμφανιστεί στη σκηνή, στη δράση κι αν αυτό δε δηλώνεται στο έργο, οφείλεις να δημιουργήσεις τη δική σου αλήθεια, γιατί αυτό που πρωταγωνιστεί στη σκηνή είναι αυτό που έχει συμβεί εκτός σκηνής.

Μάθε να είσαι θρήσκος και ιερόσυλος μαζί. Στην τέχνη πρέπει να διακινδυνεύεις, γιατί είναι χρησιμότερο ένα ”ενδιαφέρον λάθος” από ένα ”αδιάφορο σωστό”. Άμα αισθανθείς πως είσαι επαρκής δύο τινά συμβαίνουν. Ή έχεις αποθάνει ή είσαι ύποπτος.
Φίλε, ένας ρόλος μοιάζει με μία ωραία γυναίκα στις ιδιαίτερες στιγμές της. Ε, μη μας τον αποκαλύψεις το ρόλο από την αρχή. Σιγά-σιγά, χτίζε αυτό που πρόκειται να συμβεί, κράτα μας ελπίζοντας πως υπάρχει κάτι ακόμα. Δώσε μας την ελπίδα, την ψευδαίσθηση, πως αυτό που γίνεται επί σκηνής, είναι από κοινού παιχνίδι.

Η σπουδαία στιγμή του ηθοποιού δεν καταγράφεται. Μοιάζει με μία πανέμορφη πεταλούδα, που καίγεται την ώρα που κάνει το πρώτο θριαμβευτικό της πέταγμα. Πολλές σπουδαίες στιγμές σου, ακόμα και στην πρόβα δε θα μπορέσεις να τις επαναλάβεις. Στην παράσταση μην προσπαθήσεις γιατί το αποτέλεσμα θα μοιάζει με αντίγραφο, που το ακριβό πρωτότυπο χάθηκε. Κοίταξε να βρεις καινούριους τρόπους, να πιάσεις την αλήθεια της στιγμής. Μην επιτρέψεις σε κανένα να σου επισημαίνει πόσο σπουδαία είπες μια φράση, γιατί σίγουρα όταν θα φθάσει η στιγμή στην επόμενη παράσταση, θα αγωνιάς να επαναλάβεις τον υποκριτικό σου άθλο.

Η τέχνη, φίλε μου, μοιάζει με ένα ξεφούσκωτο τόπι, που καλείσαι συνεχώς με το χέρι σου να καλύψεις μία λακούβα του, αλλά μόλις το πετυχαίνεις, διαπιστώνεις ότι στην άλλη μεριά δημιουργήθηκε μια άλλη.
Μην ανησυχείς που είσαι ντροπαλός. Οι ντροπαλοί ανήκουν στην τέχνη, γιατί είναι υπεύθυνοι, γιατί δε θέλουν να εκθέσουν κάτι, που δεν είναι τόσο σίγουροι. Παντού μέσα τους υπάρχει ένα δημιουργικό εγώ.

Η τέχνη είναι ανιχνευτής, πάει μπροστά και οι φωτισμένες ηγεσίες ακολουθούν.

Η τέχνη διαμορφώνει ”πολίτες” που μπορούν να επιλέγουν τους καλύτερους. Δεν πρέπει να συμπολιτεύεται με κόμματα και εξουσίες. Ο δρόμος της είναι μοναχικός-δημιουργικός.
Ο ηθοποιός δεν μπορεί να ζει μέσα σε μία γυάλα. Τα παραθύρια του πρέπει να είναι ορθάνοιχτα στον κόσμο-στην κοινωνία, να πληροφορείται. Πρέπει να πιστεύει πως δεν είναι τίποτα το ιδιαίτερο, γιατί το ιδιαίτερο είναι αυτό που βρίσκεται γύρω του, η ζωή, το βρεγμένο χώμα, τα φύλλα στο δρόμο, το χνώτισμα στα τζάμια, ο ίσκιος μας.

Η τέχνη του ηθοποιού δεν πρέπει να έχει τίποτα το δεδομένο. Η πρώτη αλήθεια κρύβει μία δεύτερη και η δεύτερη μία τρίτη και η τέταρτη σε οδηγεί στην πρώτη.

Η γοητεία του παραλόγου στο θέατρο, κρύβει το απολύτως λογικό. Άλλωστε και η ίδια μας η ζωή δεν είναι άθροισμα από παράλογες συμπεριφορές; Ο έρωτας-το μίσος-ο θάνατος.
Η κάθε παράστασή σου πρέπει να κρύβει ένα ξεχωριστό ταξίδι, που ξέρεις, έχεις διαβάσει τους χάρτες σου, αλλά δεν πρέπει να ξεχάσεις στη διαδρομή σου, να τους πετάξεις μαζί με τις πυξίδες σου και να κρατήσεις μόνο για οδηγό και συντροφιά σου, τα άστρα, τους ανέμους που θα συναντήσεις. Τότε θα είσαι δημιουργικός, πειθαρχημένος, απρόβλεπτος.

Οι θεατές σου σε κάθε παράσταση είναι άλλοι, έχουν άλλα σχήματα, φιγούρες και ψυχή.

Με αυτούς θα συνταξιδέψεις. Η ανάσα τους, το τρίξιμο της πολυθρόνας, ο βήχας τους, η σιωπή τους, ο αγκώνας του ενός πάνω στον άλλο. Αυτό το εκκλησίασμα θα προσπαθήσεις να κατακτήσεις. Υπάρχει πάρε-δώσε και αυτό θα κάνει ενδιαφέρον το άγνωστο και επικίνδυνο ταξίδι της παράστασής σου. Να εμπιστεύεσαι περισσότερο το όνειρο παρά τη φαντασία. Το όνειρο κρύβει αλήθεια. Η φαντασία τη μίμηση. Αυτό που ανακαλύπτεις τώρα προϋπήρχε και θα υπάρχει”..

Ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος, λοιπόν, ήταν τα μαθηματικά του θεάτρου. Η άλυτη, πολύπλοκη εξίσωση που εκείνος οδηγούνταν πάντα στη σωστή λύση. Με το σωστό τρόπο. Από το σωστό δρόμο. Βλέπετε, το θέατρο είναι η άλγεβρα της ζωής μας και η γεωμετρία του κορμιού που ενσαρκώνει μια άλλη ψυχή. Στο θέατρο, πέρα από τη τεχνική, υπάρχει και το ένστικτο. Σα τη Στατιστική ένα πράγμα-επεξηγείται το κάθετι με ένα δυσνόητο τρόπο που συμβαίνει, αλλά συμβαίνει. Και αυτό, ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος το ήξερε. Δεν είχε δεδομένα λυσάρια στο σάκο του, μήτε ανέβαινε στο πίνακα και σκόραρε με τη κιμωλία – με το πλήθος από κάτω- για να τον αποθεώσουν. Έγραφε και έλυνε τα “μαθηματικά του θεάτρου” με το τρόπο που του δίδαξαν οι δάσκαλοι του και τα φίλτρα της ζωής που πέρασε. Γιατί έζησε πολλά και έπαιξε τα πάντα. Τελευταία φορά, στο θέατρο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΝ, στη Θεσσαλονίκη. Πάλι με το Γεράσιμο Σκιαδαρέση – όπως τότε, τη δική μας πρώτη φορά- και τη Ρένια Λουιζίδου. Στο “Τίμημα” του Μίλερ.  Πλέον, υπογράφει σκηνοθεσία η κόρη του, η Ιωάννα. Και έτσι, στην αίθουσα που για πάμπολλες εβδομάδες- καθημερινά- δεν πέφτει καρφίτσα, υποκλίνεται λίγο παραπάνω καμαρωτός. Ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος δεν ήταν απλά ένας σπουδαίος ηθοποιός, αλλά μια κατηγορία από μόνος του. Η εξαίρεση στο κανόνα των Τεχνών, που σημαίνει “φάρος των γραμμάτων”. Πνεύμα αξέχαστο…. 

Υ.Γ. Όταν ολοκληρώσαμε εκείνη την συνέντευξη, γύρισε και μου είπε “δηλαδή τώρα, εσείς πιστεύετε ότι σας είπα κάτι σημαντικό;”