at a glance
Top

Οι σημειώσεις της Δώρας Χρυσικού

κείμενο Ι δώρα χρυσικού */* φωτογραφίες | σπύρος περδίου + μάριος λώλος + τατιάνα μπόλαρη + αλέξανδρος κατσής */* επιμέλεια | γιώργος παπανικολάου

ημερολόγιο αλήθειας

«Έλα, Πέτρο, είμαι η Δώρα Χρυσικού και κάνω έναν μονόλογο,  το “18/9” , βασισμένο στην δολοφονία του Παύλου Φύσσα και θέλω να έρθω στη Θεσσαλονίκη. Έχεις ημερομηνίες;».
Αυτό το τηλεφώνημα έγινε στην Κύπρο μεταξύ γυρισμάτων.

Αυτό το τηλεφώνημα ήταν η αρχή.  Η συνέχεια είναι ότι για 4 παραστάσεις, στις 24 έως τις 27 Φεβρουαρίου, η “Δάφνη” θα συναντηθεί με το κοινό της Θεσσαλονίκης στο Θέατρο Αυλαία, για να διηγηθεί πως η «ανάγκη γίνεται ιστορία», για να πει την ιστορία του Παύλου και των «μελισσών» .
Τον Παύλο Φύσσα δεν τον γνώρισα.  Δεν θα ξεχάσω όμως ποτέ, εκείνο το πρωί της 18 Σεπτεμβρίου του 2013 , όταν άκουσα για πρώτη φορά το όνομα του. Τον Παύλο δεν τον γνώρισα.

Στα κατοπινά, όμως, χρόνια, περπάτησα   -μαζί με χιλιάδες άλλους – φωνάζοντας το όνομα του, τραγούδησα τα τραγούδια του, αγκάλιασα τους φίλους του, γνώρισα τη γειτονιά του, ασπάστηκα τις ιδέες και τα όνειρα του για τον κόσμο και τους ανθρώπους· κι αγάπησα ό,τι αγαπούσε . Ένιωσα το χάδι της μάνας του, την αγκαλιά της.

Ο Παύλος έγινε ο πιο δικός μου ξένος, παρών μέσα στην απουσία. Μέσα σε αυτά τα 11 χρόνια από τη δολοφονία του, έγινε φίλος , συνοδοιπόρος,  αδερφός, σύμβολο, υπενθύμιση και προτροπή . Πολλά άλλαξαν στη ζωή μου αυτά τα χρόνια, οδοστρωτήρας πέρασε από πάνω μου. Ένα πράγμα, όμως, έμεινε αναλλοίωτο  και αδιαπραγμάτευτο. Ο απέραντος θαυμασμός, η εκτίμηση και η βαθιά αγάπη μου γι’ αυτή την σπουδαία γυναίκα, γι’ αυτή την οικογένεια που συνεχίζει να παλεύει με αξιοπρέπεια για δικαιοσύνη και δικαίωση.

Γι αυτό αποφάσισα κι εγώ πως έπρεπε να πω την ιστορία του, με τον μόνο τρόπο που ξέρω να λέω ιστορίες. Στη σκηνή. Εκείνη τη μέρα, σε μια δικάσιμο στο Εφετείο, 6 χρόνια από τη δολοφονία του, με το τετραδιάκι με τη μορφή του στα χέρια,  γεννήθηκε η ιδέα γι’ αυτή την παράσταση.

Σαν αντίσταση στη λήθη, σαν μια υπόσχεση  να μην μείνουν κενές οι σελίδες του. Μια ιδέα που μέσα στα χρόνια άλλαζε διαρκώς μορφή σαν μια γέννα που καθυστερούσε.
Κι η ιδέα ταξίδεψε και βρήκε τελικά σώμα και έγινε λέξεις, και εικόνες και ήχος· κι έγινε πολλή αγάπη και στήριξη, και δημιουργία και αγωνία, και κούρνιασε  στους πολύτιμους «άλλους» , τους συνοδοιπόρους και συμπαραστάτες , τους συνεργάτες και φίλους μου, που αγκάλιασαν αυτόν τον πυρετό και του έδωσαν προοπτική και ζωή. Και μοιράστηκαν το όνειρο μαζί μου .
Τη Μαρία, τον πρώτο άνθρωπο που στάθηκε και ονειρεύτηκε μαζί μου, τον Κοραή μου, τον δάσκαλό μου, τον πιο δικό μου άνθρωπο, τον μόνο που θα μπορούσα να εμπιστευτώ γι αυτό το άλμα στο κενό, που με οδήγησε σε περιοχές που ούτε μπορούσα να φανταστώ ότι αντέχω, την Πηγή που έκανε τα μαγικά της με τα βίντεο της παράστασης και έφτιαξε ένα αριστούργημα εικαστικό, την Ευαγγελία που επικοινώνησε την παράσταση με τόση φροντίδα και ευαισθησία, τον Βασίλη που με σώζει κάθε φορά που ο κόσμος των social media με καταπίνει, την Βασιλική που με έντυσε, την Αρετούλα που έφτιαξε έναν σκηνικό χώρο που ούτε στα πιο τρελά μας όνειρα δεν μπορούσαμε να φανταστούμε, την Ασπασία, τον Νίκο που  φώτισε  τις στιγμές μας, και όλους όσους βοήθησαν και στήριξαν αυτό το εγχείρημα. Το ταλέντο και το πάθος τους, έφεραν τα βήματα μου μέχρι εδώ .Χωρίς την συμβολή τους  θα ένιωθα έρημη  και εκτεθειμένη . Η συνεχής φροντίδα και η πίστη τους κατεύνασαν και απάλυναν τον φόβο και την αγωνία μου. Χωρίς την στήριξη και την ενεργή παρουσία τους η παράσταση αυτή θα είχε μείνει μια ακόμα ανείπωτη ιστορία στο μυαλό μου.

Ο μονόλογος “18/9”  στην τωρινή μορφή του, φτιάχτηκε μετά από απορρίψεις , δυσκολίες, καθυστερήσεις, απογοητεύσεις και πολλά εμπόδια, ευθυγραμμιζόμενος και ακολουθώντας την αλληλουχία του χρόνου που κυλούσε και άλλαζε τους συσχετισμούς της ιστορίας και της πραγματικότητας μας. Αλλά βρήκε τελικά τον δρόμο του χάριν στο πείσμα μας και την ανάγκη μας να πούμε την ιστορία του Παύλου και των «μελισσών»  -ειδικά μετά την ανάσα που έδωσε η μεγαλειώδης απόφαση της 7ης Οκτωβρίου 2020 που καταδίκασε την Χρυσή Αυγή ως Εγκληματική Οργάνωση .
Είχα πει πως ακόμα κι αν αυτός ο μονόλογος είναι το τελευταίο πράγμα που θα κάνω,  εγώ αυτή την ιστορία θα την πω. Με τους δικούς μου όρους . Κάθε μέρα αφήνω ένα κομμάτι της Δώρας πάνω στη σκηνή. Κάθε μέρα κοιτάζοντας την φωτογραφία του Παύλου στο καμαρίνι, σιγοτραγουδώντας τη «Δίκοπη Ζωή» , νιώθω πως αυτή η ιστορία είναι ανεξάντλητη μέσα μου. Χωρίς τέλος, βαθύ πηγάδι . Κάθε μέρα ξεριζώνω τα σωθικά μου για να βρω την επομένη στη θέση τους πάλι για την ίδια αναμέτρηση. «Και πήρες του καιρού τ’ αλφαβητάρι και της αγάπης λόγια φυλαχτό» ανάσα και βγαίνω.
Το “18/9” δεν είναι μια ακόμα παράσταση για μένα . Είναι η προσωπική μου οφειλή και η τήρηση  μιας υπόσχεσης. Να μην ξεχάσουμε τον γιο σου, Μάγδα.

Είναι η συμπύκνωση όσων αγαπώ , των πιο ταυτοτικών μου κομματιών του καλλιτέχνη και του μαχόμενου ανθρώπου. Τον πανικό διαδέχτηκε η χαρά, και τώρα μόνο η χαρά με οδηγεί. Η χαρά και η ευθύνη.

Σε αυτή την παράσταση πήρα 10 μέτρα μπόι. Εχθές ένα κορίτσι 18 χρονών, μετά το τέλος της παράστασης, έκλαιγε για 10 λεπτά γοερά στην αγκαλιά μου λέγοντας μου ευχαριστώ· κι εγώ σαστισμένη της είπα πως θα τα καταφέρουμε ακόμα και αν δεν το πολυπιστεύω πια.

Όμως, κάθε φορά που συναντάω τα δακρυσμένα μάτια των θεατών, κάθε φορά που ένα εφηβάκι μου λέει πως, μέσα στο θέατρο ο κόσμος είναι πιο ελαφρύς και όμορφος από τον έξω, κάθε φορά που αυθόρμητα ακούγεται στην υπόκλιση «ποτέ ξανά φασισμός», κάθε φορά που στο ηχητικό της  ανακοίνωσης της απόφασης της δίκης  «η Χρυσή Αυγή αποτελεί εγκληματική οργάνωση», ο κόσμος ξεσπάει σε χειροκρότημα , σκέφτομαι πως τελικά αν όχι εμείς , κάποια όμορφα παιδιά στο μέλλον, θα τα καταφέρουν. Σαν αυτά τα πιτσιρίκια με τα φαγωμένα νύχια και τα ατημέλητα μαλλιά, που έρχονται με υγρά μάτια και μου κάνουν τις πιο λυτρωτικές αγκαλιές μετά την παράσταση.

Η χαρά και η ευθύνη  θα με φέρουν και κοντά σας πάλι θεατρικά. Χρόνια μετά, από  την « Ομπίντα» , στο Μακεδονικών Σπουδών , με τον Γιώργο που τόσο λείπει. Θα φορτώσω το αυτοκίνητο μου , συνοδευόμενη από τη Μέλπω, μου , τη μάνα που με γέννησε και με ανάστησε,  τη Μάγδα την μάνα της καρδιάς μου, και τη Δήμητρα Ζώρζου , την πραγματική Δάφνη , αυτό το τόσο σπουδαίο και γενναίο κορίτσι . Και με αυτές τις τρεις γυναίκες στο πλευρό μου θα έρθω να σταθώ μπροστά σας γεμάτη ευγνωμοσύνη , να μοιραστώ μαζί σας την ιστορία της σημαντικότερης πολιτικής δολοφονίας της σύγχρονης ιστορίας. Θα σας πω για την αδιαφορία που σκοτώνει, για τον φόβο που φαντάζει πελώριος μόνο αν του το επιτρέψεις, για τους καθημερινούς ανθρώπους που μερικές φορές ξεπερνούν τη σκιά τους, για τον φασισμό που απλώνεται παντού, για τις «μέλισσες και τους λύκους. Για τον Ζακ και τα πνιγμένα παιδιά στο Αιγαίο, για τα θύματα και τους βασανιστές . Αυτό είναι το δίλημμα….
Καθώς γράφω αυτές τις λέξεις , χαομένη μέσα σε λέξεις και σκέψεις, το μάτι μου πέφτει στο βιβλίο στο κομοδίνο μου η «Γάζα μπροστά στην Ιστορία» του Enzo Traverso, και  στο timeline μου στατικές οι εικόνες, αλλά ζωντανή η θύμηση  από τη συναυλία αφιέρωμα στον Θάνο  Μικρούτσικο, «Λευτεριά στην Παλαιστίνη» και «Ρόζα» και  «Άννα μην κλαις» και η «Δίκοπη Ζωή»  που ακούγεται από το στόμα του Μεράτζα σαν προσευχή· και θυμάμαι το πρόσωπο της Μάγδας σκαμμένο από τη οδύνη να το ψιθυρίζει σε εκείνη τη συναυλία για τον Παύλο το 2021 στα Λιπάσματα.

Κι ήταν εκείνο το βράδυ, που αποφάσισα πως αυτό είναι το τραγούδι του κι έγινε και το δικό μου τραγούδι. «Κρυφά και φανερά σ’ ακολουθούνε οι συμμορίες και οι βασανιστές» …. Και σκέφτομαι πως σε αυτή τη χώρα έχουμε τους Άγιους μας να μας συντροφεύουν στις μέρες της φωτιάς. Γιατί ο αγώνας των ανθρώπων και των λαών για ελευθερία, ειρήνη και δικαιοσύνη όλα τα μπερδεύει γλυκά , γιατί γινόμαστε όλα μέσα από την κοινή ανθρώπινη μοίρα. Γιατί …
«Ο Παύλος Ζει Τσακίστε τους Ναζί.»

Η Δώρα Χρυσικού παρουσιάζει το θεατρικό μονόλογο «18/9» στο ΑΥΛΑΙΑ Θεσσαλονίκης.  Ιδέα: Δώρα Χρυσικού, Κείμενο: Μαρία Λούκα, Κοραής Δαμάτης, 
σκηνοθεσία-δραματουργική επεξεργασία: Κοραής Δαμάτης, 24,25,26,27/2/2025