at a glance
Top

Χάρης Φραγκούλης

α, ρε χρόνε, αλήτη...

συνέντευξη | γιώργος παπανικολάου */* φωτογραφίες | αρχείο χάρη

“Αυτό το έργο, η “Αντιγόνη” του Σοφοκλή, σε δική μου σκηνοθεσία, έγινε για εκπαιδευτικούς λόγους. Δεν ήταν για να γίνει παράσταση. Προέκυψε. Όλα τα παιδιά είναι από σεμινάριο. Μάλιστα, το είχαμε ξεκινήσει και σταματήσαμε-όπως μας ζητήθηκε από το χώρο που έκανα το σεμινάριο- λόγω των μέτρων κατά του covid. Τα παιδιά όμως, μου ζήτησαν να συνεχίσουμε και κάπως έτσι, δημιουργήθηκε αυτή η παράσταση μέσα στο χρόνο και γουστάρουμε πολύ που ερχόμαστε Θεσσαλονίκη, την επόμενη εβδομάδα. Το έργο περιέχει όλες τις μορφές αφήγησης. Περιέχει αφηγήσεις για όσα έγιναν, για όσα θα γίνουν, έχει πολλές μορφές θεάτρου “να μπλέξει και να παίξει” η παράσταση, με τα πάντα. Ήξερα την εξαιρετική μετάφραση του Νίκου Παναγιωτόπουλου- κι ήξερα ότι τα παιδιά θα εκπαιδευτούν υπέροχα στο λόγο. Είναι ωραία αιτία για να δουλέψεις πάνω στη γλώσσα. Αυτός ήταν ο πυρηνικός λόγος που μπήκαμε στη διαδικασία αυτής της παράστασης. Με ρωτάς για τις ταμπέλες και τα πρέπει που δίνονται από ειδήμονες θεάτρου και κοινό, για το πως πρέπει να παρουσιάζονται οι παραστάσεις στην Επίδαυρο ή οπουδήποτε αλλού, και πως όχι. Για τη χλαμύδα που ίσως θα έπρεπε να υπάρχει…μα η “Αντιγόνη” και κάθε αρχαίο δράμα, ανέβαινε με μάσκες, σε μια τελείως “άλλη” γλώσσα…την αρχαία, που είχε και μια άλλη μουσικότητα. Δεν ξέρω να σου πω, ποιό είναι το κλασσικό ανέβασμα και ποιό το σύγχρονο…To παιχνίδι κρύβεται για μένα, στη ψυχή των λέξεων. Δεν με απασχολεί η φόρμα στο “εξαρχής”. Εγώ παίρνω το κείμενο, και μέσω αυτού, φτιάχνουμε τη φόρμα.Ο Χάρης Φραγκούλης στο rejected….

“Ποιός ορίζει τα “πρέπει” και τα “μπορεί” στο ελληνικό θέατρο; Οι καλλιτέχνες έχουμε ένα δικαίωμα παρουσίασης έργων, και δεν είναι αυτονόητο, όπως και ο καθένας να μπορεί φωναχτά να πει τη γνώμη του. Παλιά, έλεγες τη γνώμη σου, και μπορούσες να βρεθείς εξορία στη Σιβηρία. Παλιά, και στο καφενέ, μπορεί να έλεγες κάτι σαν υπονοούμενο και να βρισκόσουν εξοστρακισμένος, για το οτιδήποτε. Έτσι γινόταν, επί Στάλιν. Από εκεί και πέρα, στο σήμερα, το πως χρησιμοποιεί κάποιος έναν “χώρο”, μια “άνεση” που του δίνεται έγκειται στη παιδεία και στο κόπο του. Είναι αδιέξοδο να μη μπορείς να πεις τη γνώμη σου. Μα, μήπως σε αδιέξοδο τώρα δε βρισκόμαστε; Ήμουν φοιτητής και θυμάμαι είχα δει μια παράσταση, όπου οι ηθοποιοί ήταν “σε ασφυξία”. Γύρισα στη σχολή και με έπαρση έλεγα “αν είναι δυνατόν; Τί παράσταση ήταν αυτή;”…Κι ήμουν, μόλις, στο δεύτερο έτος της Σχολής. Και κάπου αργότερα, σκέφτηκα “κάτσε ρε μαλάκα…είσαι στην αρχή της Σχολής…έχεις κάνει ποτέ δικιά σου παράσταση; Πώς εκφράζεσαι έτσι;Κάτσε κάνε μια παράσταση εσύ μάγκα μου, κι ως τότε, μη μιλάς”. Γι αυτό και έκανα την “Αντιγόνη”…για να δω και εγώ μέσα μου και να πω “ναι, μπορεί να γίνει έτσι”. Αν δεν μπορεί να γίνει έτσι, ή μου λες “δεν είναι έτσι”-εύκολα έξω από το χορό, γιατί εύκολο να κρίνεις, ή δύσκολο να πράξεις πειραματικά, τα πράγματα είναι ζόρικα. Όλοι έχουν άποψη για το τι δεν πρέπει να γίνεται στο θέατρο. Δεν μας λέει κάποιος, πως πρέπει να γίνεται το θέατρο. Και ότι, τί; Θα πρέπει να κάνω παραστάσεις για να έχω μία γνώμη; Προφανώς και όχι! Αλλά, νομίζω πως αν μιλάμε είτε για παραστάσεις, είτε για κριτική προσωπικοτήτων, θα πρέπει να έχεις στο μυαλό σου, πως ο κόπος και η εσωτερική περιπέτεια για να βγει κάτι, είναι μια προϋπόθεση. Δεν γίνεται να φιλτράρονται τα πράγματα, για το αρεστό του θεάματος. Αφού το έχεις το δικαίωμα, μπορείς και να το κερδίζεις, το δικαίωμα του ομιλείν για κάτι. Ναι, σου δίνεται, αλλά ουσιαστικά πρέπει να το κερδίσεις. Για παράδειγμα, εγώ νόμιζα ότι ξέρω να μιλάω. Ο πατέρας μου ήταν εκδότης, έχω διαβάσει εκατοντάδες βιβλία κι όταν ξεκίνησα πρόβες με τον Παναγιωτόπουλο και τον Παπαβασιλείου για τη ταινία “Άγιος Πότης” που δεν έγινε τελικά, κι άκουσα αυτούς τους δυο να μιλάνε, κατάλαβα ότι δεν ξέρω να μιλάω. Κι είπα μέσα μου, στον γεμάτο εγωισμό χαρακτήρα μου “αχ, τι ωραία…δεν ξέρω να μιλάω και θα μάθω”. Κάναμε ενάμιση μήνα πρόβες και τους άκουγα να μιλάνε και είπα “αυτοί ξέρουν να μιλάνε”. Δεν χρειάζεται να πάρουμε 15 ντοκτορά για να πούμε μία γνώμη, αλλά οφείλεις να βλέπεις και γύρω σου, για να “απλωθείς” και να αφεθείς στη γνώση. Πώς είναι το λάστιχο που τρέχει το νερό; Αν του βάλεις χέρι, ποτίζει και πιο πέρα…Στη τρομπέτα που ξέρω και παίζω, για να βγει μια ψιλή νότα πρέπει να κλείσεις τα χείλη σου. Αυτό το “κόντρα δάχτυλο” στο λάστιχο, το “κόντρα κλείσιμο τα χείλη” είναι σημαντικά “εργαλεία”. Και δεν είμαι κανένας συνωμοσιολόγος, να σκέφτομαι γιατί δεν δίνεται αυτή η “κόντρα” και είμαστε φουλ ασυδοσία. Και φυσικά, δημιουργείται μία κατάσταση δίχως κόπο, χρόνους, κι έτσι δεν μπορείς να φτάσεις βαθιά κάπου. Για να χωρέσεις μεγαλύτερη αλήθεια, πρέπει να διανύσεις και πιο μεγάλο δρόμο. Από τον άνετο δρόμο, δεν θα βρεις την ομορφιά της αλήθειας. Κι η περιπέτεια για να φτάσεις σε αυτή την ομορφιά, είναι που μετράει”.

There's a look on your face I would like to knock out
See the sin in your grin and the shape of your mouth
All I want is to see you in terrible pain
Though we won't ever meet I remember your name

“Η περιπέτεια του χρόνου δεν υπάρχει. Βλέπουμε πράγματα και σε πέντε λεπτά, ανήκουν στο παρελθόν. Δεν στεκόμαστε στα πράγματα. Πώς να λειτουργήσει το καλό θέατρο, όταν δεν υπάρχει ο χρόνος να το μάθεις; Υπάρχει καλό και κακό θέατρο. Τον όρο “δήθεν” θέατρο δεν το καταλαβαίνω. Δεν μπορώ και να προσανατολιστώ και καλά, με τη λέξη “δήθεν”, που μου ανέφερες. Υπάρχουν πολλές παραστάσεις στην Αθήνα, με δημόσιες σχέσεις, ποσταρίσματα αυτοαναφαρικότητας-όπως με ρωτάς…είναι δυστυχής ο χρόνος κατανάλωσης σε αυτά. Μια δασκάλα στο Εθνικό Θέατρο μου είχε πει, με την έπαρση της τότε εποχής:”για να κάνεις καριέρα πρέπει να εξασφαλίσεις τη φήμη ότι είσαι καλό παιδί”…Κι από μέσα μου, αναρωτιόμουν “τί μου λέει, αυτή; Αντί να μου πει, να δουλέψω…τί είναι αυτά;”Αυτή τη συμβουλή τη περιφρόνησα. Κι αν εξακολουθώ να περιφρονώ αυτή τη συμπεριφορά, καταλαβαίνω ότι αυτή ως δασκάλα ,αυτό ήξερε να μου δώσει, πριν 13 χρόνια. Ζούμε εποχές πλέον, που λες και θέλουμε να εμβαθύνουμε το πλασματικό μας εαυτό. Βάζουμε nickname και λέμε μέσω κινητών και υπολογιστή, άλλα από αυτά που θα σου έλεγα, κοιτώντας σε, στα μάτια”.

You a scum, you a scum and I hope that you know
That the cracks in your smile are beginnin' to show
Now the world needs to see that it's time you should go
There's no light in your eyes and your brain is too slow

“Είναι δύσκολο να σκηνοθετείς τόσο κόσμο πάνω στη σκηνή, και να μη πέσεις στη παγίδα του “πως θα το έπαιζα, εγώ”. Πάντα θέλω χρόνο, δίνω χρόνο στο κάθετι. Για την “Αντιγόνη” δουλέψαμε δύο χρόνια. Ο παλιός μου μαθητής στο θίασο είναι συνεργάτης έξι χρόνων. Ο νεότερος, δυόμιση χρόνων συνεργάτης. Κάνουμε άλλες παραστάσεις με δύο μήνες πρόβες, επαγγελματικές, και δεν ξέρουμε τον συμπαίκτη. Πότε να προλάβεις να τον μάθεις; Πού και πότε να δεις τη ψυχή του άλλου; Εγώ σε όλα δίνω χρόνο. Ξανά και ξανά. Λάθη θα γίνουν. Θα δω το λάθος, αλλά και μπορεί να μη το διορθώσω, γιατί εκείνη τη στιγμή θα είναι ψευτοδιόρθωση. Π.χ. “κόψε αυτό…δε βλέπεις ότι κάνει κοιλιά;”…Μπορεί και να το βλέπω, αλλά ίσως δεν είναι ώριμη η συνθήκη ακόμα για να συμβεί. Θα δώσω δικαίωμα στο χρόνο και κάποια στιγμή θα πω “ναι, είναι μαλακία, αλλά δεν πειράζει…άμα το ξανακάνω, δεν θα το βάλω”. Ξέρεις πόσες φορές έχω ακούσει “Χαρούλη, δεν χρειάζεται αυτό”…μπορεί όμως να χρειάζεται στον ηθοποιό μου, αυτό”.

“Έχω τεράστια απορία πως νέοι και άγουροι άνθρωποι, δεν ποντάρουν στο χρόνο και “εμφανίζονται έτοιμοι”. Αψεγάδιαστοι. Μου φαίνεται και πολύ τρομακτικό! Φυσικά και λάθη θα κάνεις, θα υποπέσεις και σε ναρκισσισμό. Αλλά, να το παίζεις αλάθητος και δίχως ναρκισσισμό, ποιόν κοροϊδεύεις; Πού σμίλεψες τη ψυχή σου, στα 20 και 30 σου χρόνια; Ούτε στα 100 χρόνια δεν σμιλεύεται μια ψυχή”.

Can't believe you were once just like anyone else
Then you grew and became like the Devil himself
Pray to God I think of a nice thing to say
But I don't think I can, so fuck you anyway

“Εσύ χαρακτηρίζεις τον καθημερινό “Κρέοντα” του 2022, έναν μικρό φασίστα. Είναι ΚΑΙ ένας φασίστας…επειδή έχω συγκεκριμένες ιδέες για τους φασίστες, δεν μου πάει η καρδιά. Άσε που εγώ δεν βλέπω έναν “κακό” Κρέοντα. Αν βάλεις τη κάμερα αλλού, είναι ένα κωλοπαίδι-νάρκισσος η “Αντιγόνη”, αν βάλεις αλλού το φακό είναι ο Ιησούς και το πέρασμα από το δωδεκάθεο στο χριστιανισμό. Αν βάλεις τη κάμερα αλλού, η “Αντιγόνη” είναι γνήσια επαναστάτρια του ανθρώπου. Της γυναίκας. Εμένα, με νοιάζει η υπαρξιακή τους υπόσταση, παρά η “συμπεριφοριακή”. Επειδή, το φασισμό πιο πολύ, τον συνδέω στη πραγματική μας ζωή, με βλακεία και μίσος, παρά με σκοτάδι της πλάνης-που βεβαίως είναι…αλλά το push του είναι πιο “στενό”. Για μένα, ο “Κρέοντας” έχει τις καλύτερες των προθέσεων-στ’ αλήθεια! Νοιάζεται για τη πόλη. Κάνει αυτό που δεν έκανε το ΠΑΣΟΚ, στον ακραίο του βαθμό. “Ο νόμος είναι νόμος κι ας είναι αυτή η ανηψιά μου, εγώ θα τη σκοτώσω”-ακριβώς το αντίθετο με ότι ζήσαμε τη δεκαετία του ’80 με μπατζανάκηδες κ.λ.π.. Απλά, το κάνει με τεράστια απολυτότητα, ερχόμενος από το κόσμο που είδε με τα μάτια του, αδέρφια να σκοτώνονται. Σου λέει “φέρνω το φως”. Απλά, αν δεις τόσο απόλυτα τον ήλιο στα μάτια, ουσιαστικά δεν βλέπεις τίποτα”.

Bet you sleep like a child with your thumb in your mouth
I could creep up beside put a gun in your mouth
Makes me sick when I hear all the shit that you say
So much crap comin' out it must take you all day

“Η Θεσσαλονίκη είναι η πόλη που γουστάρω φοβερά. Έχω φίλους τρελά ΠΑΟΚια, καθότι Πανιώνιος εγώ. Έχω τον Ανδρέα Κωνσταντίνου στη Θεσσαλονίκη, το σόι της νονάς μου. Είχε μέρη…Γιώργο, στο ΦΛΟΥ έπινες σούπερ, τρώς τέλεια…τί να λέμε τώρα! Στη Θεσσαλονίκη μαλακώνει η ψυχή μου. Ξέρεις, που πηγαίνω και κάνω box, πίσω από το ΜΕΤΡΟΠΟΛΙΤΑΝ….γουστάρω να περπατάω στη πόλη. Θέλω να δουλέψω μια σεζόν, στη Θεσσαλονίκη! Ήρθε ο Νίκος Μαστοράκης, πριν χρόνια, και μου είπε “σε σκεφτόμουν πέρυσι, που θα έκανα κάτι Θεσσαλονίκη, στο Κρατικό, αλλά δίστασα”…Και του απάντησα: “πας καλά;”… Σα τρελός γουστάρω να δουλέψω Θεσσαλονίκη”.

There's a space kept in hell with your name on the seat
With a spike in the chair just to make it complete
When you look at yourself do you see what I see?
If you do why the fuck are you lookin' at me?

“Φέτος, το Γενάρη θα δουλέψω με το Δημήτρη Παπαϊωάννου. Και βέβαια, θα παίξουμε και Αθήνα, την “Αντιγόνη”, αμέσως μετά τις παραστάσεις στο ΑΜΑΛΙΑ. Επιπλέον, είναι η “Αφιέρωση”, παράσταση που θα γίνει το Φλεβάρη, στο θέατρο ΣΦΕΝΔΟΝΗ, με Ανδρέα Κωνσταντίνου, Σοφία Κόκκαλη, Μιχάλη Τιτόπουλο, Ανδρέα Κοντόπουλο, Μαρία Αρζόγλου και Ρούλα Τζήμου”.

“Το να ποντάρω στο χρόνο, ποτέ δεν με διέψευσε. Μόνο όταν πόνταρα, αλλά δεν επέμεινα. Εγώ, τώρα που τελειώνουμε, θα πάω να κάνω προπόνηση και θα κάνω όσα κάνω, εδώ και 19 χρόνια. Τα ίδια, φίλε μου, τα ίδια κάνω στο μποξ. Μποξ είναι δύο χέρια. Αυτό. Και ξέρεις; Όσο πιο απλό φαίνεται, τόσο πιο δύσκολο είναι. Έχεις παίξει μποξ, ποτέ, στη ζωή σου;”…