Τη θυμάμαι, ακόμα, στις “Γυναίκες”, ένα από τα σήριαλ των πρώτων χρόνων της ιδιωτικής τηλεόρασης. Μια αντιδραστική “κόρη”, που ένα χρόνο πριν, είχε τελειώσει τη Δραματική Σχολή του Καρόλου Κουν. Έπαιξε στο “Άγριο Μέλι” με το Γιώργο Κιμούλη και τη Μαργαρίτα Ζορμπαλά, ενώ λίγο μετά μπήκε στο χώρο της “μεγάλης κωμωδίας” στο πλάι του Βασίλη Τσιβιλίκα- “και μαζί και μόνος”. Ένα βράδυ καλοκαιριού, την απόλαυσα, στο Πλαταμώνα, με το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κοζάνης στους “Καβγάδες στη Κιότζα”. Η “μπατσίνα” του “Τμήματος Ηθών” με το όπλο στη κωλότσεπη κάνει όμορφες συνεργασίες…

Κάπου από το Millenium και μετά, ανοίγουν οι πόρτες σε αλησμόνητες συνεργασίες: στο θέατρο συνεργάζεται με το Μανούσο Μανουσάκη στο “Επτά Γυναίκες Κατηγορούνται” και στη τηλεόραση με την Έλενα Ακρίτα και το Γιώργο Κυρίτση, στο “Με θέα στο πέλαγος”- πρώτη φορά ξανθιά, πρώτη φορά και ξανά μανά (βάσει σεναρίου) δολοφόνος, δίπλα στον “τεράστιο” Γιώργο Μιχαλακόπουλο και τη Τζένη Ρουσσέα. Δυο χρόνια νωρίτερα, “Στα φτερά του έρωτα” πρωταγωνιστεί σε καθημερινό σήριαλ στην ΕΡΤ και παίρνει το αεροπλάνο, μετά τις γιορτές για να παίξει στο Ράδιο Σίτυ, μαζί με Τασσώ Καββαδία και Λουκία Παπαδάκη, την εργάρα του Τομά. Η Μαριάννα γνωρίζει την τεράστια επιτυχία, ως “Ρεγγίνα” στη τηλεοπτική “Βέρα στο δεξί”. Ένα έργο που καθόρισε όλη τη μετέπειτα ζωή και καριέρα της. Και συνεχίζει να δουλεύει, αποφεύγοντας κακοτοπιές….και εγώ θυμάμαι, τότε, να την ρωτάω για “εκμετάλλευση” στο χώρο….

“Εκμετάλλευση υπάρχει στον άνθρωπο, από τότε που υπάρχει ως οντότητα. Θα ήταν ανόητο, να φαντάζεται κανείς πως δεν υπάρχει και στο χώρο το δικό μας! Σαφώς και υπάρχει εκμετάλλευση! Ελάχιστοι κρατάνε την ανθρωπιά τους, πλέον, σε όλα τα επαγγέλματα. Ο επιχειρηματίας, δεν νοιάζεται αν πραγματεύεται ντόπιο ύφασμα ή ανθρώπους. Είναι επιχειρηματίας! Αν είναι ένας καλός επιχειρηματίας, θα εκτιμάει και τα τόπια του και τους υπαλλήλους του. Αν είναι ένας καλός θεατρικός επιχειρηματίας, θα εκτιμάει και το έργο του και τον ηθοποιό του. Αν δεν είναι, δεν θα εκτιμά τίποτα. Είναι θέμα ανθρώπου. Δεν είναι θέμα επαγγέλματος. Πάντως πολλοί νέοι ηθοποιοί, μπαίνουν στο τρυπάκι να είναι με έναν “αναίσθητο” θεατρικό επιχειρηματία, μόνο και μόνο για να παράγουν Τέχνη και να δημιουργήσουν…. Όχι μόνο νέα παιδιά! Μπορώ να σου πω και πολλούς ηθοποιούς με χρόνια στο σανίδι, να το έχουν υποστεί αυτό. Πρέπει να είσαι πολύ τυχερός για να μη σου συμβεί. Απλά, συμβαίνει πιο έντονα στους νεότερους, διότι έχουν λιγότερες οικονομικές απαιτήσεις από έναν άνθρωπο που είναι περισσότερα χρόνια στη δουλειά. Αυτό είναι λογικό! Αν κάποιος, θέλει να εκμεταλλευτεί, θα το κάνει σε όποια γενιά, όποια ηλικία! Όποιου βεληνεκούς και αν είναι ο ηθοποιός. Αν ο επιχειρηματίας-για παράδειγμα- ήταν ο Γιώργος Λεμπέσης, που προανέφερες, ότι και να γινόταν, δεν θα σε εκμεταλλευόταν! Σε καμία περίπτωση, ποτέ, ο Λεμπέσης! Ο Λεμπέσης δεν θα σου έλεγε ποτέ ψέματα. Δεν θα σου έλεγε ότι είχαμε στο θέατρο ένα βράδυ 50 θεατές, ενώ έκοψε 65 εισιτήρια. Δε ξέρω αν τους γεννάει, η εποχή αυτούς τους ή αν επιπλέουν οι αντίστοιχοι άνθρωποι….κατάλαβες; Φαντάζομαι, ότι θα υπάρχουν και άλλοι άνθρωποι που θα ήθελαν να ακολουθήσουν τη γραμμή του Γιώργου Λεμπέση. Που αγαπάνε το θέατρο, όπως ο Λεμπέσης. Αλλά δεν ξέρω, αν θα αντέχανε….γιατί μη ξεχνάμε πως ο Γιώργος Λεμπέσης μεσουράνησε σε μία εποχή που είχες τη δυνατότητα να αγαπάς το θέατρο. Στις μέρες μας, οι περισσότεροι επιχειρηματίες δεν αγαπάνε το θέατρο. Είναι απλά επιχειρηματίες. Όχι όλοι, ευτυχώς! Και έτσι, μπορούμε να συνεργαζόμαστε”.

Η Μαριάννα δουλεύει ακατάπαυστα. Πορεύεται με εργατικότητα και “σκυλί” ερμηνευτικό, μεταμορφώνεται στα πάντα….

“Μπήκα σε μια σχολή που μας έλεγαν “λοκατζήδες”. Καρφώναμε το σκηνικό και στήναμε όλη τη παράσταση. Έμαθα να παλεύω και να ματώνω σε όλα τα στάδια και τα επίπεδα “χτισίματος” μιας παράστασης. Ανήκω σε μια γενιά ηθοποιών που ήταν δουλευταράδες κι έτσι τα χοντρά μαθήματα τα πήρα πολύ νωρίς. Ίσως και νωρίτερα από όσο έπρεπε. Τώρα πια διδάσκομαι, όπως διδάσκεται κανείς μέσα από την δουλειά του. Δεν άργησα να μάθω κάτι στο θέατρο.Υπάρχουν πράγματα που θα ήθελα να μην έχω κάνει. Άλλα, που θα ήθελα να κάνω. Όταν όμως είσαι σε ένα σημείο και κοιτάξεις πίσω σου, διαπιστώνεις πως αν δεν υπήρχε όλη αυτή η πορεία, δεν θα είχες φτάσει στο σύνολο αυτού του σημείου. Στο όλον της ζωής μου. Οι επιλογές πού σε πάνε; Αν με έφεραν εδώ που είμαι, τότε χαίρομαι για ότι έκανα και ας είναι και λάθος. Σε αυτό το σημείο που έφτασα, το χαίρομαι και το απολαμβάνω αυτό το όλον. Και δε μετανιώνω! Αν μπορούσα να είχα αποφύγει κάποια πράγματα, φτάνοντας πάλι στο ίδιο αυτό σημείο τη ζωή μου, θα ήταν ευχής έργον να τα είχα αποφύγει. Αρκεί το αποτέλεσμα να με έφερνε πάλι εδώ”.

Καλοκαίρι του 2006, στο θερινό ΛΑΜΠΕΤΗ, στη ταράτσα της λεωφόρου Αλεξάνδρας, ένα βράδυ του Αυγούστου- το πιο αγχωμένο της ζωής μου, ανεβαίνω τα σκαλιά και μαζί με το Χρήστο Γιάνναρη, με κάνει για δύο ώρες να ξεχάσω τα πάντα και να γελάσω. Της το χρωστάω….

“Δεν νομίζω ότι είναι πιο δύσκολο κάποιος να χαμογελάσει, σε σχέση με άλλες εποχές. Ο κόσμος πάντα έχει ανάγκη το γέλιο, τη χαρά. Όπως έχει ανάγκη και κάποιες στιγμές, να συγκινηθεί, να θυμώσει, να κλάψει από μια παράσταση που ορίζει μια πραγματικότητα. Η διαδρομή που ζούμε ήταν προγραμματισμένη και απλά την βιώνουμε. Είμαστε ένας λαός που οδήγησε, εν μέρει, τα πράγματα εδώ που είμαστε. Εμπιστευθήκαμε πολύ ανθρώπους που δεν έπρεπε, στο παρελθόν και να που φτάσαμε σε αυτή τη δεινή θέση. Ελπίζω το παρόν να δικαιώσει το μέλλον.  Αρνούμαστε τα λάθη του παρελθόντος και αφορίζουμε το παρόν. Αν θυμηθούμε τί επιλέξαμε, τι ανεχτήκαμε, τί δεχτήκαμε στο παρελθόν, είναι άδικο να είμαστε τώρα βιαστικοί κι ανυπόμονοι περιμένοντας το θαύμα. Κανείς δεν είναι Μεσσίας. Ότι έχουμε. Απλά πρέπει να σηκώσουμε μανίκια και ενωμένοι να το αντιμετωπίσουμε. Οι εξωγενείς παράγοντες, που ανέκαθεν όριζαν την διακυβέρνηση αυτής της χώρας είχαν το διαίρει και βασίλευε, που ήξεραν πως στην Ελλάδα πιάνει. Το έκαναν και τους αφήσαμε να το κάνουνε. Τώρα, καλό θα ήταν να ενωθούμε και να πούμε ένα βροντερό όχι, παλεύοντας όλοι μαζί. Διότι το όλοι μαζί θα κάνει τη διαφορά. Να σε ρωτήσω κάτι; Αφού στο παρελθόν, καταλάβαμε ότι κάτι δεν πάει καλά…διότι βρίσκονται λεφτά εκεί που δεν υπάρχουν, μου δίνεται ένα πλαστικό χρήμα που δεν υπάρχει, μου δίνονται δάνεια δίχως αντίκρυσμα, μου χαρίστηκαν ένα σωρό πράγματα…δεν έπρεπε κι εγώ να έχω ψυλλιαστεί ότι κάτι συμβαίνει; Αν εθελοτυφλώ στο παρελθόν, ξαφνικά γιατί γίνομαι τόσο ανοιχτομάτης; Αν δεν αποδεχτούμε τα λάθη μας, αν δεν κατανοήσουμε, και δεν πούμε “έκανα λάθος, δικαίωμα στο λάθος”, δεν πάει παραπέρα. Ανοχή στη δουλειά; Παίρναμε λεφτά που δεν τα δικαιούμασταν κι ήταν όλα ωραία. Τώρα, που μας τα ζητάνε όλα πίσω, θα πρέπει να κάνουμε τόση φασαρία; Θα πρέπει να μη δεχτούμε να μας αφανίσουν άλλο. Με συνειδητοποίηση και υπομονή. Δεν μπορούν να γίνουν θαύματα. Στις μέρες μας, υπάρχει η επιβολή του δυνατότερου ή του εξυπνότερου. Ποιός είναι πιο μάγκας; Αφεντικό-υπάλληλος. Τρόπος που οδηγούμε στους δρόμους-το πως ελισσόμαστε στην άσφαλτο. Ποιός είναι πιο δυνατός, λοιπόν, από τη μάζα; Αν η μάζα δεν είναι κοπάδι και είναι καλά δομημένη κι οργανωμένη, είναι δύναμη. Δεν λέμε, η ισχύς εν τη ενώσει; Όσο υπάλληλος κι αν είσαι και σε κάνει κουμάντο “ο αφεντικός”. Αν μαζευτούν όλοι οι υπάλληλοι, πόσο κουμάντο μπορεί να κάνει το αφεντικό; Αλήθεια, πόσο; Αν πάμε όλοι όμως…κι αν ο ένας που σου πει όχι, κι ο άλλος σου πει ναι χάνοντας την θέση του, το όχι θα καρπωθεί τη θέση και το αφεντικό δικαιώνεται. Τον κόσμο δεν μπορείς να τον αντιμετωπίσεις “παντοδύναμε εξουσιαστή”,  όταν είναι ενωμένος. Όσες φορές οι Έλληνες ενωθήκαμε, κάναμε θαύματα. Γιατί είμαστε ικανοί για το χειρότερο, αλλά είμαστε και σαφώς ικανοί για το καλύτερο. Είναι ένας λαός με μπέσα και φιλότιμο. Οι Έλληνες είμαστε ταλαιπωρημένος λαός, από πολέμους, από δικτακτορίες, από κακές διαχειρίσεις. Όταν μας δόθηκε η  ευκαιρία να διαχειριστούμε την ελευθερία μας, δεν ήταν εύκολο. Αν καθόμαστε να σχολιάζουμε τα λάθη μας, ποτέ δεν θα προχωρήσουμε. Αν πούμε ότι κάναμε λάθος και πάμε εμπρός, νομίζω ότι μπορούμε. Είναι δύσκολο και όρια του ανέφικτου…αλλά είναι μόνο στα όρια”.

Θυμάμαι να ανεβαίνω την οδό Αμερικής και να τη χαζεύω στο “Τρέντυ θα σφυρίξει τρεις φορές”, την επιθεώρηση του Σταμάτη Φασουλή, στο θέατρο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΟΡΝ. Και την επόμενη χρονιά, παίρνω την ανηφόρα στην οδό Κυψέλης….”Κάθε χρόνο, ίδια μέρα”- ένα έργο για δύο, με τον Αλέξανδρο Σταύρου, σε σκηνοθεσία Κώστα Αρζόγλου. Εκείνη η παράσταση ήταν μια ερμηνευτική έκρηξη-τυφλός να ήσουν, το ένιωθες. Μια τεράστια εισπρακτική και καλλιτεχνική τους επιτυχία. Για τη “Βέρα στο δεξί” της ζωής, είπαμε; Το 2009 με το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Βόλου, καλοκαίρι, η Μαριάννα πρωταγωνιστεί στο “Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω”- ένα έργο που συνδέεται πάντα με τη κρίση….και θυμάμαι, εκείνη να λέει….

“Έχουν χαθεί τα αυγά και τα καλάθια παντού! Στη ζωή, στο θέατρο, στη Τέχνη…παντού! Έχουμε χάσει το μπούσουλα. Σα ψάρια έξω από το νερό. Πέντε βάσεις είχαμε, τις χάσαμε και αυτές. Αλλά, την αλήθεια μου, δεν την χάνω. Την ξέρω και κάθε βράδυ, στο τρίτο κουδούνι την αναζητώ.  Αναζητώ την αλήθεια μου. Το έχω πει και θα το ξαναπώ. Δεν θεωρώ ότι είμαι υποχρεωμένη να είμαι καλή. Δεν θεωρώ ότι πρέπει σε κάθε παράσταση να είμαι καλή! Όχι! Δεν έχω υπογράψει κανένα χαρτί με κανέναν ότι θα είμαι καλή. Έχω όμως υπογράψει χαρτί με τον εαυτό μου, ότι θα κάνω κάθε προσπάθεια, με τις αντοχές, τις δυνάμεις μου, τις δυνατότητες μου, για κάθε έργο που θα παίζω, να είμαι αληθινή”….

Στο θέατρο, με το Γιώργο Βάλαρη, δημιουργούν το “Σ΄αγαπάω, αλλά…”- είναι μια ξεχωριστή τετράδα ηθοποιών: ο Αλέξανδρος, η Αλεξάνδρα Παλαιολόγου, ο Ιωσήφ Μαρινάκης και η Μαριάννα. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ, γέλια, γεμάτο θέατρο, καλοκαιρινές και χειμερινές πανελλαδικές περιοδείες και την επόμενη χρονιά επιστρέφει στο κέντρο της Αθήνας. Στην οδό Στουρνάρη, στο ΒΕΑΚΗ,  στην αγκαλιά του Μανούσου Μανουσάκη και της Νινέττας Λεμπέση: “Ποντικοπαγίδα”. Παράσταση που ανεβαίνει και Θεσσαλονίκη, στο θέατρο ΡΑΔΙΟ ΣΙΤΥ, και μετά από εβδομάδες επιτυχίας, “μετακομίζει” στο θέατρο ΕΓΝΑΤΙΑ που δεν υπάρχει πια-και συνεχίζει να κάνει μόνο επιτυχία…Η δύναμη της επιτυχίας και η αγάπη του κόσμου είναι σταθερές της- αδιαπραγμάτευτες- στο χρόνο….

“Η δύναμη μου είναι η κόρη μου και ο άντρας μου. Καλή ενέργεια παίρνω από τους νέους ανθρώπους, που θα φτιάξουν το μέλλον. Ίσως αυτοί είναι πιο άξιοι, από εμάς. Πιο ικανοί και πιο σπουδαίοι. Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία. Τα νέα παιδιά δεν μεγάλωσαν με τις ευκολίες παλαιότερων γενιών. Αλλά είναι και μια γενιά που αφού δεν είχε και πολλά κερδισμένα, δεν έχει και πολλά να χάσει. Ένας λαός είναι λίγο πιο “παιδεμένος”, είναι και πιο ικανός. Όλες οι μορφές τέχνης αναπτύχθηκαν έπειτα από ένα δύσκολο χρονικό διάστημα. Το καθισιό τεμπελιάζει σκέψη, φαντασία και όνειρο. Άμα τα ΄χεις όλα στα χέρια σου, δεν είναι εύκολο να τα ονειρευθείς. Είναι σαν να επιτρέπεις ένα επτάχρονο παιδί να βάψει τα νύχια του, να κάνει μπούκλες τα μαλλιά, να φορέσει τακούνια-τι θα κάνει στα δεκαπέντε του; Εγώ πιστεύω στα νέα παιδιά. Δεν έχω κι άλλο περιθώριο. ‘Εχεις δει σε κάτι αυλές, που μέσα από το σπασμένο τσιμέντο, βγαίνει το λουλούδι; Αυτό είναι η νέα γενιά. Θα βρει τη ρωγμή του τσιμέντου και θα ανθίσει. Γιατί γι αυτό είναι προορισμένη. Με στεναχωρεί η ανέχεια στα μικρά παιδιά και τους  μεγάλους ανθρώπους. Με θλίβει να βλέπω ηλικιωμένους ανθρώπους ή μωρά παιδιά στα σκουπίδια. Δουλειά των παιδιών είναι να παίζουν και δουλειά των γερόντων είναι να κάθονται να απολαμβάνουν τους κόπους μιας ζωής. Αυτό το στερείται και η μικρή γενιά και η μεγάλη. Με πληγώνει”…

Δύο χρόνια, σε σκηνοθεσία του Αλέξανδρου Σταύρου, παρουσιάζει το μονόλογο του Βασίλη Κατσικονούρη “Το μπουφάν της Χάρλει ή Πάλι καλά”. Το είχε δει μαζί με το σύζυγό της, στη πρώτη παράσταση με την Άννα Παναγιωτοπούλου, πριν πολλά χρόνια. Ένα αγαπημένο κείμενο του Αλέξανδρου Σταύρου, για δύο χρόνια γίνεται καθημερινή τριβή για τη Μαριάννα- που ξέρει να αντέχει στο κόπο ενός τέτοιου μεγάλου κειμένου, να το παρουσιάζει με τη ψυχή της, κάθε βράδυ, σε κάθε πόλη της χώρας. Ένα έργο που φέρνει δάκρυα στα μάτια. Με μια γυναίκα μπροστά σε ένα τσολιά να εξιστορεί το βίο τον όχι εύκολο. Άλλες πτυχές της Μαριάννας, που έπειτα την περιμένει για παραστάσεις η Κύπρος και βέβαια η Αθήνα….Η γυναίκα που μας συγκινεί, αλήθεια πού βρίσκει χαρά;

“Μπορώ να βρω χαρά οπουδήποτε. Έτσι γεννήθηκα. Από χαρακτήρα, ψάχνω να βρω το καλό, παντού. Το ΄χω ανάγκη, αλλιώς παθαίνω κατάθλιψη-δεν μπορώ! Βρίσκω χαρά ενίοτε και εις βάρος της πραγματικότητας. Δεν πειράζει. Έχω συμβιβαστεί και με αυτό. Δεν προδόθηκα από φίλους. Ο έρωτας δεν με πρόδωσε. Ο σύντροφός της ζωής μου είναι ο άντρας μου και απέχει μακράν της δυνατότητας να προδώσει. Ο Αλέξανδρος είναι ένας γεννημένος ντόμπρος. Ίσως προδόθηκα από κάποιους ανθρώπους στη δουλειά που πίστευα πως είναι κάτι καλύτερο, από αυτό που ήταν. Προδόθηκα από κοινωνικές συμπεριφορές. Από πολιτικούς ποτέ δεν προδόθηκα, γιατί δεν πίστεψα ποτέ πως μπορώ να περιμένω κάτι από εκείνους. Με τις αξίες της ζωής μου πορεύομαι και έτσι αποφεύγω κακοτοπιές προδοσίας. Ξέρεις τι είναι σημαντικό, Γιώργο; Οι άνθρωποι να κοιμόμαστε με ήσυχη συνείδηση και να ξυπνάμε. Και να βλέπουμε τον ήλιο και το φεγγάρι. Αυτά τα απλά, που θεωρούμε δεδομένα, τα ξεχνάμε. Κι όταν μας βρίσκει μια αρρώστια, τότε θυμόμαστε το σημαντικό. Το θέμα είναι να μην χρειάζεται να πληγωθούμε για την υπενθύμιση του σημαντικού. Η ζωή είναι μια μάχη με προτεραιότητες. Βάλτες σε σειρά, βάσει του ηθικού σου πλαισίου κι έτσι όλα γίνονται ικανά, να γίνεται η διαφορά”.

* αποσπάσματα συνεντεύξεων της Μαριάννας Τουμασάτου,  από το αρχείο του Γιώργου Παπανικολάου, 2015, 2017, 2019.