at a glance
Top

Γιάννος Περλέγκας

η άρνηση στην εξαίρεση

συνέντευξη | γιώργος παπανικολάου */* φωτογραφίες | νίκος πανταζάρας */* επιμέλεια | ιάκωβος καγκελίδης + τάσος θώμογλου Ι η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε το Γενάρη του 2019

“Δεν είμαι η εξαίρεση στο κανόνα-επειδή κάνω θέατρο στους χρόνους που θέλω-μη το λέτε. Κι αυτό γιατί δεν αισθάνομαι κάτι το εξαιρετικό, για να είμαι σε κάτι εξαίρεση…. Τί με ενδιέφερε περισσότερο, σκηνοθετώντας και παίζοντας στο “Να ντύσουμε τους γυμνούς” του Πιραντέλο; Να συναντηθώ με τους καλλιτέχνες που ήθελα να συνεργαστώ και να υπάρχει μια αξιοπρεπής αμοιβή αυτών. Αυτό καθεαυτό,  δεν μπορώ να το αποσυνδέσω από την ενασχόληση με το έργο. Και ευτυχώς, λειτούργησε και βλέπω να έχει μέλλον”… Ο Γιάννος Περλέγκας στο rejected…

rejected: Φτάσαμε, τα αυτονόητα να τα επιδιώκουμε; Μια οικονομική αξιοπρέπεια σε μια θεατρική παράσταση και μια καλλιτεχνική συνάντηση όπως καθένας την επιζητά;

 

Γ.Π.: Έχετε απόλυτο δίκιο. Στο θέατρο, τα αυτονόητα έγιναν ζητούμενα. Αυτό που-δικαίως-αποκαλείται αυτονόητο, σε αυτή τη κατεστραμμένη χώρα, δεν είναι αυτονόητο. Ο δρόμος για να υπάρξεις, υποτυπωδώς, επιβιώνοντας στο ελληνικό θέατρο, είναι να “ιδρυματιστείς” με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Με προσωπικό κόπο και επιμονή, προσπαθούμε-επιδιώκουμε να μην “ιδρυματιστούμε” και να έχουμε μια υγιή οικονομική συνθήκη, στα πλαίσια της εποχής και ταυτόχρονα να διεκδικούμε το καλύτερο για την δουλειά μας, έτσι όπως το θεωρούμε.

rejected: Στο ελληνικό θέατρο είναι πια εύκολο να κάνεις αυτό που θες, με το τρόπο που θες, δίχως να ρίξεις νερό στο κρασί σου;

 

Γ.Π..: Είναι απάνθρωπο. Σχεδόν δεν γίνεται. Το θέμα είναι που θα ρίξεις νερό στο κρασί σου. Εκεί είναι όλο το θέμα. Αν θα ρίξεις κρασί στο καλλιτεχνικό αποτύπωμα που θες, αν θα ρίξεις νερό στις εργασιακές συνθήκες των συνεργατών σου ή αν θα ρίξεις το βάρος στη δική σου αμοιβή. Όλος αυτός συγκερασμός υπάρχει….που νομίζω πως κάθε καλλιτέχνης είναι υποψήφιος να κάνει θέατρο, αυτή τη στιγμή, καλείται να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα. Κι αφού απαντάει με τη πρόθεση “να πέσει λίγο νερό” σε κάτι από αυτά, σημαίνει ότι βάζει νερό στο κρασί του. Απλά, κάθετι από τα τρία, που θα βάλεις νερό, είναι πολύ διαφορετικά μεταξύ τους.

Στο θέατρο, τα αυτονόητα έγιναν ζητούμενα.

rejected: Τελικά, σκηνοθεσία σημαίνει να είσαι ένας ηθοποιός που “απελευθερώνεται”;

Γ.Π.: Δεν ξέρω αν αυτός είναι ο ορισμός της σκηνοθεσίας, ξέρω ότι ο αυτός είναι ο δρόμος που θέλω εγώ να ακολουθώ. Δεν βάζει στη πρωτοκαθεδρία της αξίας της παράστασης, την σκηνοθετική “αποθέωση” μιας σκέψης. Σκηνοθεσία είναι η εμψύχωση του ανθρώπινου υλικού που είναι πάνω στο σανίδι. Για μένα, εκεί είναι η αρχή και το τέλος. Όλα τα άλλα, είναι για να βοηθήσουν τους ηθοποιούς πάλι, προς αυτή τη κατεύθυνση. Μετά από 20 χρόνια που είμαι ηθοποιός και έχοντας “σκληρή” εμπειρία από αυτό, και ξέρω όλους τους συναδέλφους μου που είχαν αντίστοιχα “σκληρές” εμπειρίες, στράφηκα στη σκηνοθεσία, για να έχω την αίσθηση ότι οι ηθοποιοί είναι δημιουργοί, κι όχι εκτελεστές. Κάθε “συνάντηση” που έχω κάνει, είτε επιτυχή είτε αποτυχημένη, είχε πάντα αυτή την ιδεολογική κατεύθυνση.

rejected: “Σκληρές” εμπειρίες στο θέατρο, είναι αυτές που ο σκηνοθέτης θεωρεί τον ηθοποιό του “πιόνι”; 

 

Γ.Π.: Μπορεί να μην το πιστεύει, έτσι ορατά, με το τρόπο που το περιγράφεται. Μπορεί, απλά, να μην μπορεί να κάνει αλλιώς…Δεν έχω τους “θυμούς” που είχα άλλοτε με αυτό. Δεν μπορώ να αποδώσω διάφορα “πιστεύω” σε ανθρώπους. Μπορώ να καταλάβω-με τα χρόνια-ότι αυτός είναι ο τρόπος τους να λειτουργούν. Απλά, εμένα σαν χαρακτήρα και ιδίωμα ηθοποιού, αυτός ο τρόπος, με εμπόδιζε και δεν με απελευθέρωσε. Και συνέβη και σε άλλους συναδέλφους μου, που υπήρχαμε μαζί σε δουλειές ή και όχι. Δεν είσαι υποχρεωμένος ως σκηνοθέτης να “ακούσεις” τον άλλον,  να φυσήξεις τη πνοή ελευθερίας, λέγοντας ότι είναι το ίδιο υπεύθυνοι οι ηθοποιοί με σένα. Δεν το ενστερνίζομαι. Μπορώ όμως πια, να το κατανοήσω αυτό…

Σκηνοθεσία είναι η εμψύχωση του ανθρώπινου υλικού που είναι πάνω στο σανίδι.

rejected: Στο θέατρο, σε όποιο “πόστο” και να είσαι, η βασική σου προτεραιότητα δεν είναι “να ακούς”;

Γ.Π.: Σωστό είναι αυτό που λέτε. Το θέατρο που λέτε, είναι μια ιδεατή εκδοχή, που πιστεύω πως μπορεί και να έχει “τελειώσει”.  Το θέατρο πια, είναι περισσότερο υπόλογο στην εικόνα, παρά στον ήχο. Το θέατρο που ζούμε, έχει ξεχάσει τη σημασία του “ακούω” κι έχει ξεχάσει λίγο τη σημασία του “μιλάω”. Το θέατρο, κατά τη γνώμη μου, εκπίπτει στις καλύτερες εκδοχές του, σε μια οπτικοποιημένη εκδοχή, που ολοένα και λιγότερο δίνει βαρύτητα, στο κείμενο, στα λόγια, στη μετάφραση ενός έργου. Σε όλα αυτά τα πράγματα…

rejected:Το ελληνικό θέατρο έχει “τα κότσια” να πάει παραπέρα ή “αναμασάται” στα “ευκολάκια” του; Να αρπάξουμε την επιχορήγηση, και πάμε με ένα έργο-συνταγή “που πιάνει” το κοινό….

Γ.Π.: Το ελληνικό θέατρο έχει “τα κότσια” να πάει παραπέρα και μόνο λόγω του μεγάλου και ισχυρού υλικού ηθοποιών που διαθέτουμε. Ο ηθοποιός, ταυτόχρονα, πρέπει να αποκτήσει επίγνωση της πολιτικής του ταυτότητας. Και δεν εννοώ κάποια στράτευση. Αλλά, ο ηθοποιός είναι ένας πολίτης με δημόσιο βήμα. Αυτό είναι η σκηνή. Αυτό δεν είναι ένα κεκτημένο, “αυτονόητο”, που ανά πάσα στιγμή επικαλούμαστε γιατί λεγόμαστε ηθοποιοί. Οι ηθοποιοί μπορούν να ανεβαίνουν πάνω, γιατί έχουν τη δυνατότητα να δώσουν λόγο σε αυτούς που θα έρθουν να τους δούνε. Είναι σοβαρή λειτουργία αυτή και καθένας πρέπει να τη ξαναβρίσκει κάθε μέρα. Ο ηθοποιός πρέπει να έχει την πολιτική πεποίθηση ότι πρέπει να αμείβεται για τη δουλειά του. Όχι να τη “χαρίζει”, ούτε και να πληρώνει σε μεμονωμένες περιπτώσεις ο ίδιος, προκειμένου να έρθουν να τους δούνε. Για αυτό και είναι σημαντική η ιστορία του ηθοποιού. Σκηνοθέτης είναι η εφεύρεση του 20ου αιώνα. Νωρίτερα, κάπως πήγαινε το θέατρο και δίχως σκηνοθέτες…

rejected: Το να παίζεις ταυτόχρονα και να σκηνοθετείς ως λειτουργία, δεν είναι-καθημερινά-μια δύσκολη λειτουργία;

 

Γ.Π.: Ναι. Τουλάχιστον, φέτος, έχω μικρό ρόλο στο έργο του Πιραντέλο, όχι όπως στον “Αδαή και τον Παράφρονα” που όλο το κείμενο ήταν “επάνω μου”. Τώρα, είμαι πιο ψύχραιμος και έχω “ανάσες”. Από την άλλη…έχω μια τερατώδη κόπωση, από τη συσσώρευση του “κάθε μέρα είμαι στο θέατρο”. Θα ήθελα, σιγά-σιγά…ενδεχομένως και ονειρεύομαι να αποχωρήσω από το “πάνω στο σανίδι”…

rejected: Ποια είναι, για εσάς, επιτυχημένη παράσταση; 

Γ.Π.: Επιτυχημένη παράσταση δεν μπορώ να ονομάσω μια οικονομική επιτυχία. Επιτυχημένη παράσταση μπορεί να είναι μια οικονομική αποτυχία ή και μετριότητα. Επιτυχημένη παράσταση βρίσκω αυτή, που οι άνθρωποι που συναντήθηκαν να την πραγματώσουν μέσω του έργου που καταπιάστηκαν, μπόρεσαν να ακονίσουν τα ανθρώπινα ερωτήματα τους, πάνω στο θέμα που θέτει κάθε φορά το έργο ή τη δραματουργία που επέλεξε ο θίασος για την “ανάγνωση” αυτού του έργου. Επιτυχημένη παράσταση είναι μια συνεργασία που διέπεται από μια περιπέτεια “διαφορετικής” συνάντησης των ανθρώπων και οφείλουν να είναι “διαφορετική”. Το θέμα είναι η συνάντηση. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχει άμεσα αποτελέσματα. Εγώ θα ήθελα να δουλεύω μια παράσταση, το διπλάσιο χρόνο από ότι το κάνω. Έξι μήνες αντί για τρεις. Γι αυτό και πιστεύω πως και “Ο Αδαής και ο Παράφρων” έχει ακόμη μέλλον.

rejected:Στο ΜΙΚΡΟ ΓΚΛΟΡΙΑ της Αθήνας, σκηνοθετήσατε το “Μισά-μισά” που ξεκίνησε παραστάσεις…

Γ.Π.: Ένα έργο δύο Βαρκελονέζων συγγραφέων, που ήθελα να “συναντήσω” μαζί με το Θάνο Τοκάκη και το Θανάση Δόβρη.

 

rejected: Σας πειράζει που ο Τίμος, ο πατέρας σας δεν κατάφερε να σας δει πάνω στο σανίδι;

Γ.Π.: Όχι. Δεν έχω πρόβλημα, τελικά, κανένα. Κι όταν ήμουν μικρότερος με απασχόλησε πολύ λίγο. Δεν μπορώ να διανοηθώ να με έχει δει. Το λέω συμβολικά…Κοιτάξτε, κύριε Παπανικολάου…έχω απολογηθεί πολύ σε πρότυπα στη ζωή μου, και ξέρω ότι αν με έβλεπε ο πατέρας μου, θα έμπαινα σε μια απολογία  που μου είναι τόσο γνώριμη, τόσο στη ζωή μου, όσο και στη σκηνή. Ειδικά στη σκηνή…Είναι σαν να απολογείσαι σε ένα γονιό, δίχως εσύ να είσαι παιδί. Καταλάβατε;

rejected: Σε ποια αυταπάτη πιστέψατε;

Γ.Π.: Πίστεψα στην αυταπάτη της πατρικής αγκαλιάς. Πίστεψα σε μια αέναη παιδικότητα-σχεδόν “παιδισμό”. Εγώ που κάνω θέατρο, που σημαίνει και-εν μέρει-“παιχνίδι”. Αλλά, τα παιδιά μόνο αθώα δεν είναι. Τα παιδιά όταν παίζουν, δεν έχουν σίγουρη την έκβαση του παιχνιδιού…τα παιδιά είναι αθώα στο και πόσο μπορούν να αγγίξουν το “τερατικό”, δίχως να φορούν τα ρούχα των μεγάλων.

rejected: Πόσο “ελεύθερη” είναι η εξάχρονη κόρη σας, Μαρίνα, απέναντί σας;

Γ.Π.: Πολύ περισσότερο, από όσο όταν ήμουν εγώ παιδί και το παλεύουμε και για περισσότερο. Εύκολα μεγαλώνεις το παιδί “ελεύθερα”, δύσκολα να λειτουργήσει “ελεύθερα” στη κοινωνία του 2019. Ελεύθερος είναι εύκολη λέξη, δύσκολη στην ουσία της. Εσείς, είστε;